Монологи

Өөр энд хэний ч амьсгалсан ул мөргүй
Өдөр хоногууд ч дэмий өнгөрнө, хэнд ч хэрэггүй
Өөрийн үзэл бодол минь л үнэнчээр үхтэл амьд байлгана
үхчихсэн ч байж магад
Орчлон бүхэлдээ эмх замбараагүй
Оршин буй энэ ахуй ч зуурдын учир
Одоо надад дурсамж л үлдсэн,
утга учиргүй

Муза үхсэн

Б.Гэрэлмаа

Ницще нэг өдөр гэрээсээ гараад “Бурхан үхчихэж” гэж хэлжээ. Бурхантай байсан үеийн ертөнцөд хүн бурханд л таалагдахын тулд амьдарч байлаа.

Эстетикийн гурван гол төлөөлөгчдийн нэг И.Кант “Critique of Judgement”номондоо: “Гоо сайхан гэдэг хувь хүний үнэлэмж биш, түүнд дүрэм журам бий, дуртай хүн нь муухай эсвэл сайн гэхгүй” гэжээ.Дуртай хүн нь “сайхан”, “муухай”-г ялгаад, шүүгээд эхэлвэл бусдын “сайхан”-ыг уландаа гишгэж байгаа хэрэг болно. Нэгэнт бид аналитик байдлаар шүүлт хийвэл, шүүгчийн туулж өнгөрүүлсэн амьдрал, амьдралд нь юу тохиолдож тэр юунд дургүй болов, харин юунд сэтгэл нь хөдөлдөг болов? яагаад уйлдаг болчихов, юунаас айдаг юм? гээд олон дурсамжуудад нь шүүгдэнэ гэсэн үг. Нэг ёсондоо шүүгч өөрөө ч мэдэлгүй, өөрийн ашиг сонирхолд нийцүүлэн шүүлт хийдэг.Гэтэл урлаг олонд хамаатай болохоос ганц шүүгчид биш.

Тиймээс л Монголын урлагт мэргэжлийн “кртиткчид”-ийн баг байх ёстой. Энэ нь Монголын урлаг бас л энэ хэдэн хүний тархинд багтана гэсэн үг биш. Критикчид нь онолчид байх ёстой, онолчид  деаликтик хийх хэрэгтэй. Деаликтик нь тодорхой нэг ойлголт нөгөөтэй зөрчилдөх үед түүнээс шинээр гарч ирэх нэгдсэн нэг ойлголтыг аргументлах, хуучнаасаа салах, шинийг эрэлхийлэх, шийдэлд хүрэх явц юм.

Гэтэл өнөөдөр Монголын урлагийг хэн шүүж байгаа юм бэ? Монголд мэргэжлийн критикч бий юу? гэвэл, байж магадгүй л юм.Тэд хаана байгаа юм бэ? Критикчид өөрсдөө уран бүтээлч байж, бусдын бүтээлийг шүүх нь утгатай юу?Шүүж байгаа бүтээлээ өөрийнхөө бүтээлээс илүүд үнэлэх үү? тэгвэл, бүтээл хийхийн хэрэг юу? эсвэл бусдын бүтээлийг өөрийнхөөсөө дор үнэлэх үү? тэгвэл,“маргаангүй” таны ашиг сонирхол энд нөлөөлсөн. И.Кант нэгэнтээ “Мэдрэмж бол сэтгэгдэлийн сонголтууд” гэдгийг баталжээ. Тэгэхээр л,гадаадын критикч ирж шүүлээ ч та хажууд нь өөрийнхөө бүтээлийн талаар байтугай, өөрийн амьдралын талаар бусдаасаа илүү ярьж, цагийг хамт өнгөрөөх эрхгүй. Учир нь тэр үед, тэр газарт тэгш эрх “булшлагдана”.

Нээрэн, өнөөдөр Монголын урлагийг хэн шүүж байгаа юм бэ? Улс лав биш. Төр лав биш. Монголын урлагийн бодлого хариуцсан яам, ядаж л хэлтэс бий билүү? Үгүй, тэгсэн хирнээ “Монгол улсын гавъяат жүжигчид”, “Төрийн соёрхолтууд”-ыг хэн шүүгээд, хэн үнэлээд, хэн ялгаж чадаад байгаа юм бэ? Эдийн засагчид? Улс төрчид? Бизнесмэнүүд? Эсвэл урлагийн бид өөрөө бүтээл хийгээд, өөрийнхөө бүтээлд шагнал өгөөд “хөөрөөд” байдаг юм уу?

Монголын урлагт деаликтик хийж дүрэм журамтай болгох критикчид, онолчид хэрэгтэй болохоос өөрөө өөрсдийгөө шүүдэг уран бүтээлчид биш.

Монголын урлагийн их наадмуудаас Драмын урлагийн шилдгийг шалгаруулах“Гэгээн муза” наадам уран бүтээлчдийн чадвар, чансааг сорьж, бүтээлч өрсөлдөөнийг бий болгосноор драмын урлаг жилээс жилд хөгжих, шинэ шатанд гарах нэгэн түүчээ болж өгдөг гэдгийг бид мэднэ, маргахгүй. Энэ 12 жилийн хугацаанд хүнд хэцүүтэй нүүр тулж, төр засаг нь ч хийж чадаагүйг бодитоор бүтээн, наадмаа олон улсын хэмжээнд хүртэл өндөрт хүргэж чаджээ. 2006 оноос эхлэн “Улаан хивс”-ний ёслол, 2010 оноос “Хүүхдийн оролцоотой шилдэг бүтээл”, 2013 оноос “Нэг хүний жүжгийн төрөл” гээд Гэгээн муза наадам жилээс жилд хөгжиж л байна, үгүйсгэхгүй. Гэхдээ, шүүмжлэл бол “доромжлол” биш, бас нэгэн уран бүтээл юм.

2015 онд Гэгээн муза наадам 12 дахь жилдээ зохиогдож байна. УДЭТ-ын дэргэдэх “Драмын мэргэжлийн жүжигчдийн төв” нэрээ “Гэгээн муза” академи болгон өөрчилсөн энэ байгууллага Гэгээн муза наадмыг анх санаачилж байжээ. Энэ жилийн наадмыг өмнөх жилүүдийн адил “Гэгээн муза” академи зохион байгуулаж,“Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд Нийслэлийн засаг даргын тамгын газар, Боловсрол соёл шинжлэх ухааны яам, Улсын драмын эрдмийн театр хамтран, дэмжигч байгууллагаар Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлагч, Хүүхдийн төлөө үндэсний газар, Хүүхэлдэйн театр, Монголын урлагийн ажилтны холбоо зэрэг байгууллагууд ажиллаж байгаа.

Тэгвэл, эдгээр байгууллагуудаас чухам аль нь Монголын ард түмнийг төлөөлөөд урлагийг шүүх, нэг ёсондоо Кантын хэлсэнчлэн “критик” хийх эрхтэй, мэдлэгтэй юм?Нэг ёсондоо аль нь тэгээд онолч, аль нь тэгээд урлаг мөн эсвэл биш эсэхийг мэдэх юм..? Хэн нь ч мэдэхгүй..!

За яахав, 2013 онд олон улсын наадам болон өргөжсөнөөс хойш Монгол, Орос, Канад, Серби, Македон, Косово, БНХАУ, Уганда, Эстони гээд олон орны уран бүтээлчид наадамд “маань” оролцож, тэр хирээрээ олон улсын мэргэжилтнүүд шүүх бүрэлдэхүүнд орж ажиллах болж. Тухайлбал, АНУ-ын төрийн департментийн харъяа Олон улсын театрын хүрээлэнгийн шүүгч, найруулагч, жүжигчин, продьюсер Элизабет Хесс, ОХУ-ын шилдэг 10 найруулагчийн нэг Тува улсын нэрт найруулагч Сюзанна Ооржик, ОХУ-ын иргэн Татъяана Николаевна нарыг дурьдаж болно.

Гэхдээ, эдгээр шүүгчдэд Монголын уран бүтээлчдийн бүтээлүүдийн тайлбар, танилцуулга мэдээлэл, хамгийн чухал нь тайзан дээр тоглогдож байгаа жүжиг “тэгш” хүрч чадаж байна уу? Тухайлбал, Гэгээн муза академийн “Нэр дэвшүүлэх комисс” бүтээлүүдийг үзэж наадамд нэр дэвших бүтээлүүдийг сонгоно. Хөдөө орон нутгийн театрууд бүтээлээ бичлэгээр явуулна гэсэн удирдамж байдаг. Хамгийн чухал шатны энэ шалгаруулалтыг бичлэгээр үзнэ гэж үү? Театрын урлагийн их наадам байж бичлэгээр үзээд шүүчихдэг хэрэг үү?  Театр бол тайз, кино бол дэлгэц баймаар. Театрын урлагийг би дэлгэцээр үзээд “мэдэрчихдэг” бол тайз гэж байгаад яах юм?, Тийм л юм бол, алтан тайзыг “маань” хэмхчээд “хаячих”.Дэлгэцийн бүтээлд коллаж, монтаж хийдэг, тэр хэмжээгээрээ кино урлаг техник технологоос хараат, харин театр бол тасралтгүй үргэлжлэх давтагдашгүй процесс гэж театрыг зүглэдэг бидний “урам”  удирдамжинд бичигдсэн энэ үгээр “навс” унав.Хөдөө орон нутгийн театрынхан обшый план тавьчихаад тасралтгүй үргэлжилнэ гээд, нүүрний хувирал эмоцуудын деталиа хөсөр хаях уу? эсвэл эдгээр деталийг харуулна гээд тасралтгүй амьд үргэлжлэх дүрмээ зөрчих үү?  Театрын тайз дэлгэцэн дотор багтана гэж үү?

Цаашилбал, Гэгээн муза наадамд оролцох уран бүтээлчдийн мэдүүлэг гэсэн хуудас дээр Театр продакшний нэр, жүжгийн нэр, жүжгийн төрөл, бүтээсэн он, мэдүүлэг бөглөсөн найруулагч гэх асуултууд байна. Жүжгийн автор Музад “маань” нэг ёсондоо хэрэггүй. Гэтэл театрын урлагтавторын тусламжтайгаар жинхэнэ герменевтик явах ёстой шиг.  “Танихгүйн эмэгтэйн захидал” /Монгол/ гэсэн тодотголтойгоор нэг хүний жүжгийн төрөлд дэвшжээ. Батаагийн зохиосон зохиол юм уу? Баяраагийн зохиосон зохиол юм уу? эсвэл Стефан Цвейг зохиочихсон юм уу? Би хэнийх нь зохиолыг уншиж байж, жүжигчин зохиолоо хэрхэн ойлгож, хэрхэн уусаж нэгдсэн байна гэдгийг олж үзэх вэ?

Нэмээд, энэ жилийн наадамд дөрвөн төрлийн шагнал байна, үүнд: БСШУ-ын сайдын нэрэмжит “Шилдэг залуу” уран бүтээлч гэдэг шагнал байх юм. Боловсролыг нь үнэлж шилдэг залуу болгов уу? соёлыг нь үнэлж шилдэг залуу болгов уу? шинжлэх ухаанч байдлыг нь үнэлж шилдэг залуу болгов уу? ямартай ч “сайхан” урлаг хийснийг нь биш бололтой. Урлагтай огт хамаагүй яамнаас урлагийн шагнал, цол хэргэм өгөхгүй байлгүй. Эсвэл өгдөг гэвэл, урлагийн ямар эрх мэдэлтэн, ямар мэдлэгтэн дураараа урлагт критик хийж байна вэ?

Ингээд л “Гэгээн муза”-гийн шүүлт, шагналууд маргаантай. Наадамд өрсөлдөж байгаа уран бүтээлч өөрөө шүүгч хийнэ. Нэг ёсондоо өөрөө өөрийгөө шүүнэ. Хэвлэлийн бага хурлын үеэр өгсөн тайлбар нь: “Наадамд шүүгч хийж байгаа уран бүтээлчид өөрийнхөө өрсөлдөөгүй төрөлд шүүгч хийсэн” гэх. Тэгвэл хажуу ширээнийхээ хамтран ажиллагчийг шүүнэ, бүүр үгүй гэвэл жүжгийн бэлтгэлийн үеэр “совет” өгсөн найзыгаа шүүнэ. Энэ жинхэнэ урлагийн критик мөн үү..? Мэдээж биш..!

Социологич, философич, хөгжмийн урлаг судлаач Теодор Адорно “Нийгмийн шүүмжийн онол” номондоо: “Хүмүүс хэт ашиг хөөж /үүнд зөвхөн матери бус, идей ч багтана / жинхэнэ хүн төрхөө алдсан. Тэдний хүсэл мөрөөдөл буруу, алдаатай. Тиймээс урлаг түүний эсрэг тэмцэнэ” гэжээ. “Тэмцэгч” урлаг Монголд үгүйрчээ.

Жинэхэнэ “критик” байхгүй, жинхэнэ “критикчид” байхгүй л юм болурлагийг бид шударгаар шүүж чадахгүй, Муза аль хэдий нь “үхчихэж”. Ницше “Бурхан үхчихэж” гэж хэлсэн тэр өдөр л “яваад өгчихөж”.Өнөөг хүртэл Музагийн дүрд хэн нэгнүүд л тоглож, өөрийн мэдрэмжийг бусдад тулгадаг байж. Одоо тэгвэл Муза-д таалагдахын тулд амьдрахгүй. Музагийн гоо сайхан Хегелийн эстетикийн зарчмаар дээдийн дээд байх ёстой, абсолют. Яагаад гэвэл Муза бол Гэгээн бурхан. Бурхан мөн л бол абсолют байх учиртай.

Театрт зөвхөн бурхад л цугладаг юм. В.Высоцкий

Бурхан чинь аль хэдий нь үхчихсэн шүү дээ. Ф.Ницще

“Өвгөн шувуу”-наас ургасан “Хөндлөнгийн хүн”-ий бодол

Үүл нь гараад бороо орохын цагт
Үүдэн гэмээ нь хоймор юуны ялгаа вэ?
Үйл байгаад үхэхийн цагт
Хөгшин гэмээ нь залуу юуны ялгаа вэ?

Догшин хутагт Данзанравжаа

Одохуй:  “Өвгөн шувуу”

 Их зохиолч С.Эрдэнийн “Өвгөн шувуу” өгүүллэгийг уншаагүй монгол хүн ховор бизээ. Адаглаад уран зохиолын хичээлээр хальт мульт ч болов гүйлгэж харцгаасан байдаг. Гэвч ул суурьтайхан уншсан нь, ухаарч санаж сэхээрсэн нь хэд бол?  Өнөө цагийн олон уншигчдад явах өдрөө хүлээж буй Жав өвгөн, хөдөөний хэдэн хөгшдийн хууч хөөрөө онцын сонин зүйл огтоосоо биш байх л даа. Уйтгартай ахуйн өгүүлэмж мэт санагдавч үйлийн үрийг угтан авах ууч тайвуу монгол хүний мөн чанарыг сануулах шиг...

Утга зохиол дахь үхлийн тухай философи гэж бий. Энэ нь газар бүрт, үндэстэн бүхний сэтгэл зүйд өөр өөрөөр дүрслэгдэнэ. Японы уран зохиол дахь үхлийн сэдэвт дүрслэл эрс шийдэмгий, зовлонг түргэсгэн эцэслэх цэгц шулуун байхад Монгол сэтгэлгээнд алс алгуураар учран золгох тэвдэнгүй бус тэвчээрлэг байх. 

...Жав гуай єнгєрсєн хаврын цагаан хагднаар хадан гэртээ харина гэж бодож байсан боловч бvтсэнгvй. «Би ер нь долоон голтой амьтан юмаа» гэж хvнд ярина. Yхэхийн тухай бодож яваагvй боловч vхэхээс нэг их айхгvй хvн байж. Yvнийгээ ойлгохдоо санаа амарсан бєгєєд элдэв зовлон гаслан болж гиншигнэлгvй зоригтой тайвнаар vхлээ хvлээж байна...

Нөгөөтэйгүүр Өвгөн шувуу дахь өгүүлэмж бууж мордохын энэхэн жамд өөрийгөө бус өөрөөлийг бодох, үдэлж мордохын цагтаа үлдэгсдээ шаналангийн балчигт унагахгүй өрөвч сэтгэлийг ч сануулах нь  «Одоо ингээд болоо юм биш vv дээ. Хичнээн болтол єєрийгєє ч хvнийг ч зовоох вэ!» гэх Жав өвгөний бодролоос тэмтрэгдэнэ.  “Намайг өөд болчихоор миний хэдэн хүүхдүүд яана даа, муу бага минь хар нялхаараа өнчрөх нь, хань минь яажшуухан эднийгээ авч явна даа” гэх үлдэгсэддээ хэлж буй цөхрөлийн үгсийг өчнөөн л сонсож байв. Харамсалтай нь энэ үгс үлдэгсдээ тайвшруулах  бус улам л шаналгах, дахиад ганц өдөр ч болов хамт байхсан, ямар ч аргаар хамаагүй авч үлдэхсэн, гэж чаргууцалдах үүнээсээ үүдэж элдэв аргыг зовсон биедээ хэрэглэх туршилтын туулай болдгийг өнөөгийн бидний амьдралын эргэн тойрны олон жишээ батална. Хуулиар олгогдсон амьд явах эрх, эмнэлгийн тусламж туслалцаа авах боломж мэдээжийн хэрэг хэн бүхэнд нээлттэй. Үр хүүхэд хань ижилтэйгээ урт удаан аз жаргалант амьдралаар аж төрөх хэн бүхний хүслэн. Хүний уугуул амьд явах, аз жаргалтай аж төрөх хүслийг үгүйсгэх гэсэнгүй ээ. Зовлонгүй үхээд өг, амьдралтай бүү чаргууцалд гэж ухуулахдаа “Өвгөн шувуу”-г хүчээр гөрдөж тайлах ч гэсэнгүй ээ. Гагцхүү үйл нь гүйцээд ирсэн жамтай учирваас урваж зугтахын учиргүйг л ухаж ойлгохыг эрмэлзсэн төдий.

Өгүүллэг дэх гээж орхиж боломгүй бас нэгэн санаа нь  <Заавал хєдєєлvvлж ирчихээд уй гашуу тайлж байна гэж уух алба уу? Ямар ч гэсэн ухаантай амьсгаатай байгаа дээр нь амьд Жавтайгаа урьдынх шигээ наргиж байна гэж бодоод ууцгаа! гэж шахаж байв> гэж Жав гуай нутгийн анд нөхөддөө хандан хэлж буй үг. Энэ мэтчилэн эртний сайн андтайгаа сүүлчийн удаа уулзах гэж ирсэн сэтгэл бачимдуу хэдэн нөхдөө тайтгаруулж урьд цагийн гэрэл гэгээт дурсамжыг нэхэн санаж хөөрөлдөж хөндүүр сэтгэлийг зөөллөх нь хагцлын гунигт зохиолыг уншиж буй уншигчид ч тайтгарал өгөх нь гайхмаар.  Жав өвгөн гэрээс гаралгүй  тэнгэрийг тооноор, газрыг үүдээр харан олон өдрийг барсны эцэст гэрийнхээ гадаа ширдэг дамжлуулан гараад үеэл Жамцынхаа адуу хураахыг харсны дараачаар

<Та нарыгаа, нутаг усаа, адуу малаа харж авлаа. Хичнээн сайхан салж болмооргvй ертєнц боловч Гэзэгтийн дуулдаг євгєн шувуу буцах цаг болжээ. Жаран хэдэн жил дэлхийн тоос хєдєлгєж их юм vзлээ. Гомдол алга. Сайн ханьтай, голомт залгах хvvтэй, сайхан нєхєдтэй жаргаж явлаа. Ийм тийм юм дутуу дунд байсан гэж гажрах юм алга.> хэмээгээд зорин ирсэн нөхдөө үддэг бөлгөө.

“Монгол хүн үхэж чадахаа байж” гэх халаглал улам л чих дэлсэх болж дээ.

Үдэхүй: “Хөндлөнгийн хүн”

Хэт хувийн чанартай зүйл бичих гэж буйдаа урьдаар хүлцэл өчье. Гэвч энэ сэдвийг өгүүлэхийн тулд өөрөөс өөр жишээг дурдахыг завдсангүй ээ. Ухаан орсон цагаас минь хойш түгших болсон айдас хагацал байв. Бага балчираас хойш эцэгтэйгээ хоёулахнаа шахуу амьдарч ирсэн миний хувьд хүнд өвчтэй аав минь намайг орхиод явчихвал яана даа гэх зовнил байлаа. Хэзээ нэгтээ хамгийн их түгшдэг айдастайгаа нүүр тулах нь цаг хугацааны л асуудал байсан төдий. Аавын маань өвчин хүндэрч эмнэлэгт сахихдаа Францын зохиолч, экзистенциалист философийн гол төлөөлөгчдийн нэг  А.Камюгийн “Хөндлөнгийн хүн” романыг уншсан билээ. “Хөндлөнгийн хүн” надад олон жилийн турш зүрхшээж ирсэн хагацалтайгаа нүүр тулах сэтгэл зүйн бэлтгэлийг базааж өгсөнд гүнээ талархдаг билээ.

Романы гол дүр Мерсогийн ээж /маман/ асрамжын газарт өөд болсон гунигт /огтын гунигтай бус/  мэдээг сонссоноор роман эхэлнэ. Олон хүний хувьд эцэг эх нь энэ хорвоод үгүй болсныг дуулах байж болох хамгийн муу мэдээ боловч Мерсогийн хүлээн авч буй байдлаас ажихад түүнд энэ тийм ч гунигтай мэдээ үгүй мэт анзаарагдана.  Алс бөглүү орших асрамжын газрыг зорих замын туршид  эхийгээ ямар байдалтай нүд аньснийг төсөөлж, маманыг харахыг яарч байсан хэрнээ асрамжын газрын даргатай уулзсаны дараагаар тэр зорилго нь дорхноо сарнидаг. Асрамжын газрын мужаан  авс урлаж дууссаны дараагаар ч тэр Маманыг харахаас татгалзан шарилтай авсыг тэр доор нь хадаж битүүлэхийг захьна. Маргааш өглөө болох салах ёслол хүртэл тэр огтхон ч гэмшдэггүй нь, гашууддагүй нь хачирхалтай гэмээр. Анх асрамжын газарт ирсэн цагаас салах ёслол дуусах хүртэл Мирсог цаанаа л нэг зэмлэнгүй харцгаах Маманы найзууд түүний гэмшил гашуудалгүй дүр төрх, хүйтэн хөндий гэмээр үйлдлүүдийг жигшэцгээнэ. Эндээс нэгэн асуулт урган гарна. Оршуулах ёслол дээр заавал гашуудах ёстой юу? Манай сэтгэхүйд нэг хачин ойлголт байдаг. Салах ёслол дээр хамгийн их уйлж гашуудаж буй нэгнийг бүрлээчид чухам их хайртай хүн байж дээ гэж халаглан, бусдаас илүү хүндэтгэлтэй хандан эмгэнэл илэрхийлэн тайшвруулна. Энэ үнэлэмжээр тайлбарлаваас эцэг, эхийгээ нутаглуулж буй хүү дусал ч нулимс унагахгүй бол хайргүй гэсэн үг үү? Гашуудахгүй бол  хахир хүйтэн сэтгэлтэй нэгэн гэж дүгнэгдэх хэрэг үү? Эндээс эргээд роман руугаа буцъя. Би л хувьдаа Мерсог мөс шиг хүйтэн сэтгэлтэн гэж огтоос боддоггүй.  Гашуудал гэдэг асгаруулсан нулимсны дуслаар, ухаан самууран шаналж буйгаар хэмжигдэх хэмжигдэхүүн биш шүү дээ. Романы төгсгөлд шүүх хурал /Мирсо хүн буудаж алсан/ дээрх түүний эсрэг гэрчүүдийн мэдүүлэг ч чухамдаа эхийнхээ оршуулга дээр гашуудаагүйг бай болгоно. Өөрөөр хэлбэл ийм л цэвдэг хүний амь бүрэлгэж чадна гэж гөрдөх. Гэвч энэ удаад Мерсо яагаад хүн буудсан тухайг бус яагаад гашуудаагүйг тусгалаа болгож буй тул үүнийг орхие. Мирсогийн хандлагаас уншигч бийвээр нэг л зүйлийг  “нэгэнт биднийг орхин бурханы зүг одсон бол энд мянга гашуудаад юуг өөрчилж чадах вэ?” гэх ухаарлыг авсан. Адаглаад бурханыг чиглэн зорьж буй амирласан сүнсний замыг будлиулалгүй, амар амгалангийн хаалганд хүргэхэд саадаа болохгүй байх.   

Уйлаад ч чиний нулимс далай болохгүй ...  

С.Эрдэнэ гуайн урласан гүдэс өвгөний дүр, А.Камюгийн гаргаж ирсэн хэнэггүйдүүхэн залуугийн дүрийг хүний оршихуй холбож буй юм. Өөрийн оршихуйдаа эзэн болсон хүний ухамсарт үйлдэл өр нинжин сэтгэлийн хязгаарыг гэтлэж буйг харуулж буй хэрэг. Энэ ертөнцөд нэгэн биеэр ирсэн, нэгэн биеэрээ буцна. Элдэвийн чимэг аяглалыг хасаад хүрвэл бидний өдөр тутмын амьдрал ч энгийн ухамсарт үйлдлүүдийн холбоо төдий л юм. О.Дашбалбарын “Өдөр бүр үхлийн тухай бодож бай, амьдрал чинь утга учиртай болно” гэх үгс амьдралаасаа мөнхийн учир шалтгааныг олж хараад, түүнийхээ төлөө амьдар гэсэн сургаал юм. Мөнх бусын талаар өгүүлэх мөнхүү хоёр зохиолоос би амьдралынхаа утга учрыг багахан ч болов ухаарсандаа үүнийг тэмдэглэсэн хэрэг юм.